Polikistik over sendromu kadınlarda sıklıkla görülen ve özellikle adet düzensizlikleri ile kendini belli eden rahatsızlıklardan biridir. Hormonal bir bozukluk olan bu sendromun temel nedeni yumurtalıkların androjenleri ideal seviyeden daha fazla salgılamasıdır.
Kadınlarda FSH/LH hormon testinin sonucu yaklaşık olarak 3 olurken polikistik over sendromu bulunan kadınlarda bu test sonucu çok daha yüksek rakamlara ulaşabiliyor. Her 10 kadından 1’inde görülen bu endokrin bozukluğa dair bir yaş aralığından söz etmek doğru olmaz. Çünkü sendrom, her yaş grubundan kadınlarda görülen bir rahatsızlıktır.
Hormonlarla ilgili bir rahatsızlık olan polikistik over sendromu uzun süreli aralıklarla adet olma ya da adet olmama ile kendini belli ediyor. Zira rahatsızlığın en net belirtisi de budur. Kadınların büyük bölümü adet olmama şikayeti ile kadın hastalıkları ve doğum uzmanlarına başvurduklarında bu rahatsızlığa sahip olduklarını öğreniyor.
Maalesef polikistik over sendromu insülin metabolizmasında da bozulmaya yol açabiliyor. Bu durumdan kaynaklı olarak hastalarda kilo artışı gözlemlenebiliyor. Özellikle göbek çevresinde yağlanma şeklinde bir kilo artışının meydana geldiğini söyleyebiliriz.
Tüm bunlarla birlikte polikistik over sendromu belirtilerini şu şekilde listeleyebiliriz:
Günümüzde tıp çok ilerlemiş olmasına karşın bazı hastalıkların nedeni hala tam olarak bilinemiyor ve polikistik over sendromu da bunlardan biridir. Genetik faktörler ile çevresel faktörlerin bu rahatsızlıkta etkili olduğuna dair bazı araştırma sonuçları mevcut. Ancak henüz tam olarak bir nedenler listesinden söz edilemiyor. Sadece ailesinde bu rahatsızlığa sahip olan kişilerde PKOS daha sık görülüyor.
Bununla birlikte obezitenin de oldukça önemli bir faktör olduğunun altını çizmek gerekiyor. Çünkü obezite polikistik over sendromu için adeta davetiye çıkarıyor. Çünkü fazla kilo kanda insülin hormonu seviyesinin artmasına neden oluyor. Bu durum androjen hormonu sentezinin artmasına neden oluyor ve sonuç olarak PKOS ortaya çıkabiliyor.
Yapılan bazı araştırmalar da tarım ilacı, dioksin, fitoöstrojen, BPA, Bisfenol A ve DBP gibi bazı kimyasallar ile bu rahatsızlık arasında bir ilişki olduğunu ortaya koydu. Yani bazı kimyasallara maruz kalmış olmak da polikistik over sendromu nedenleri arasında gösterilebiliyor. Bu kimyasallar vücudun özellikle hormon üretimini olumsuz yönde etkiliyor ve PKOS ile birlikte pek çok farklı rahatsızlığa da neden olabiliyor.
Öncelikle polikistik over sendromu tedavisinin tam olarak mümkün olmadığını, sadece hastaların yaşadıkları şikayetleri ve rahatsızlığın belirtilerini ortadan kaldırmanın mümkün olabileceğini belirtmek gerekiyor. Hastanın hangi şikayetleri yaşadığına bağlı olarak uygulanan tedavi de değişkenlik gösterebiliyor ve haliyle tedavi süreleri de farklı oluyor. Örneğin bu rahatsızlığa sahip hastaların yaşadığı sorunlar arasında en yaygın olanı tüylenmedir. Tüylenme problemini ortadan kaldıran tedaviye 6 ay boyunca devam edilmesi gerekebiliyor.
Şayet hasta hamilelik düşünmüyorsa adet düzensizliği gibi sorunları ortadan kaldırmak amacıyla doğum kontrol hapı ya da progesteron hormonu içeren bazı ilaçların kullanılmasına yönelik bir polikistik over sendromu tedavisi uygulanabiliyor. Aynı zamanda hastaların düzenli olarak adet görmelerini sağlamak gerekiyor.
Adet düzensizlikleriniz varsa vücudunuzda belirgin olarak değişiklikler varsa polikistik over şüphesi ortaya çıkabilir. Oluşma nedeninin tam olarak belirlenemediği bu rahatsızlıkta hastanın şikayetine göre tedavi yöntemleri farklılaşabiliyor. Polikistik over sendromu hamileliğe tam olarak engel diyemeyiz ancak ciddi seviyede hamile kalmaya engel olabildiğini belirtebiliriz. Bu rahatsızlık kendi kendine geçmez, etkileri doktor gözetiminde yapılarak sıfırlanmaya çalışılır.
Bunun nedeni hastadaki rahim kanseri riskini azaltmaktır. Dolayısıyla adet görmelerine yönelik bir tedavinin uygulanmasına da ihtiyaç duyulabiliyor. Hormonal dengenin yeniden sağlanabilmesi için hastaların diyetisyen kontrolünde kilo vermeleri öneriliyor.
Elbette ilaç tedavisi öncelikli seçenek olarak düşünülüyor. Ancak her hastada ilaç tedavisi ile bir başarı elde etmek mümkün olmayabilir. İşte bu noktada devreye cerrahi müdahale girebiliyor. Bu operasyon yumurtalıklara yapılıyor ve ovarian drilling adı veriliyor. Operasyon genellikle laparoskopik yöntemle gerçekleştiriliyor. Ancak çoğu zaman cerrahi müdahaleye gerek kalmadan, sadece ilaç tedavisi ile hastaların şikayetlerinin giderilmesi mümkün olabiliyor. Bebek sahibi olmak istemeleri durumunda da yardımcı üreme tekniklerinden faydalanılıyor.
Hastaların en çok merak ettiği konulardan biri de polikistik over sendromu olan kişilerin hamile kalıp kalamadığı oluyor. Bu sendrom % 100 kısırlığa yol açıyor diyemeyiz. Ancak sendromdan kaynaklı olarak hamile kalma olasılığının ciddi seviyede düştüğünü de belirtmek gerekiyor. Bu nedenle hastaların büyük bölümünün tüp bebek tedavisine başvurduğunu belirtebiliriz. Bu hastalığa sahip olan kadınlarda tüp bebek tedavisi gerçekleştirilirken uyarımlar son derece dikkatli bir şekilde düşük dozda yapılıyor.
Günümüzde tüp bebek tedavisi gören hastaların yaklaşık olarak % 20’sinin hamile kalamama nedeninin polikistik over sendromu olduğunu da söyleyebiliriz. Tüp bebek tedavisi ile hamile kalma şansı artıyor olsa da kesin bir gebelik sonucunun elde edileceğinden söz edilemez.
PKOS hastalığına sahip olan kadınların tip bebek gibi yardımcı üreme teknikleri ile hamile kalma olasılıklarının % 66 olduğunu belirtmek mümkündür. Elbette polikistik over sendromuna sahip olan kadınlar tüp bebek tedavisi olmadan da gebe kalabilirler. Olasılık düşük de olsa böyle bir durumun mümkün olduğunun altını çizmek gerekiyor. Ancak 1 yıllık korunmasız ilişkiye karşın hamilelik elde edilemediğinde tüp bebek için tedavi başvuruları yapılabilir.
Tanı konmadan önce hastanın şikayetlerinin dinlenmesi gerekiyor. Şayet polikistik over sendromu şüphesi doğarsa hormon testi ile tam kan sayımı testinin yapılmasına ihtiyaç olabilir. Çünkü hastanın öncelikle hormon değerlerinin kontrol edilmesi gerekir.
Özellikle kandaki FSH ve LH hormonlarının seviyesi, bu rahatsızlığın tanısında son derece önemlidir. Bununla birlikte tanı konması için ultrason ile yumurtalıkların gözden geçirilmesine de ihtiyaç duyulabilir. Çünkü yumurtalıkların polikistik yapısının da tanıda önemli bir veri olduğunu söyleyebiliriz.
Hastanın öyküsü ile birlikte tüm bu test ve görüntüleme tetkiklerinin sonucu bir arada değerlendirilir ve polikistik over sendromu tanısı konur. Tanı için kan testinin adet döneminin 3. gününde yapılması gerekir. Bu rahatsızlıkta adet olmamanın nedeni yumurtaların bozulmuş olmasıdır. Bu nedenle yumurtalar gelişemez ve yumurtalığın çeperinde birikerek kistleşmeye başlar. Yapılan ultrasonografide yumurtalıkların değerlendirilmesinin nedeni de budur. Sadece tek bir yumurtalıkta böyle bir görünümün ortaya çıkmış olması tanı konması için yeterli olabiliyor.
Hastalara polikistik over sendromu tanısı konduğunda ilk olarak akıllara gelen sorulardan biri de bu hastalığın kendi kendine geçip geçmediği oluyor. Maalesef bu rahatsızlık kendi kendine geçmez. Tedavi ile rahatsızlığın tamamen ortadan kaldırılması da mümkün olmuyor. Ancak hastaların yaşadıkları sorunlara çözüm bulunabiliyor.
Aynı zamanda hastaların sağlıklı ve düzenli beslenmesi, fazla kilolarından kurtulması ve kilo almaması gibi unsurlara da dikkat etmesi gerekiyor. Bazı cerrahi yöntemler ya da ilaç tedavisi gibi tedavi yöntemleri ile polikistik over ile birlikte doğurganlığın da sağlanması mümkün oluyor. Zira hastaların bu sendromla ilgili olarak yaşadıkları en büyük problem doğurganlık oluyor. Oysa tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme teknikleri ile gebe kalınması mümkündür.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
