Gebelikte şeker yüklemesi anne adayları için mutlaka yapılması gereken testlerden biridir. Hamilelik döneminde diyabet gelişme riskinin en yüksek olduğu dönemde gerçekleştirilen bu test anne adayının yanı sıra anne karnındaki bebeğin sağlığı açısından da çok büyük bir önem taşıyor. Test hamilelik döneminin 24. haftası ile 28. haftası arasında gerçekleştiriliyor. ‘şeker hastalığı tarama testi’ olarak da adlandırılan bu teste dair merak edilen tüm soruların yanıtlarını aktaracağız. Aynı zamanda test sonucunda normal değerlerin kaç olduğuna da değineceğiz Ancak öncesinde test hakkında daha ayrıntılı bilgiler aktaralım.
Glikoz yükleme testi gibi isimlerle de bilinen gebelikte şeker yüklemesi testi hamilelik döneminde kan şekerinin yükselmesiyle ilgili gerekli tespitin yapılabilmesi amacıyla gerçekleştiriliyor. En genel ve en basit şekliyle vücudun, dışarıdan şeker alınmasına nasıl bir yanıt verdiğinin anlaşılması amacını taşır. Bu analizin sadece hamilelik döneminde yapıldığı düşünülüyor. Oysa obezite hastalarına ya da prediyabet olarak adlandırılan rahatsızlıkların tanısının konabilmesi gibi amaçlarla da gerçekleştirilen bir testtir.
Şeker yükleme testi 2 farklı aşamada gerçekleştirilir. İlk aşamanın sonucuna bağlı olarak ikinci aşamaya geçilmesi söz konusu olabilir. İlk aşamada tek test, ikinci aşamada ise 3 test yapılır. Bu testlerin sonuçları bir arada değerlendirilir.
Öncelikle anne adayları için gebelikte şeker yüklemesi testinin zorlayıcı bir yönünün bulunmadığını aktaralım. Asla ağrı ya da acı veren bir test değildir. Anne adayının bu test için PPG (postprandial glikoz) testinde suda çözünmüş 50 gr saf glikoz içmesi gerekiyor. Yaklaşık 1 saat sonrasında ise kan numunesi alınarak tokluk kan şekeri ölçümü gerçekleştirilir. Şayet PPG testi yüksek çıkarsa anne adayına bu defa OGTT (oral glikoz tolerans testi) yapılır. BU testte anne adayı 100 gr glikoz içeren su içer.
OGTT için açlık kan şekeri ölçümünün yapılmasına ihtiyaç olur. 100 gr glikoz içeren su içen anne adayından 1 saat, 2 saat ve 3 saat sonra kan numunesi alınarak kandaki şeker düzeyine bakılır. Toplamda 4 farklı ölçüm yapıldığını belirtebiliriz. Şayet bu 4 ölçümden 2 ya da daha fazlası yüksek çıkarsa anne adayına gebeliğe bağlı diyabet tanısı konabilir.
Gebelikte şeker yükleme testi; ailesinde şeker hastalığı olan yada şeker hastalığına yatkın olan gebelerin taranması olarak anlatabiliriz Böyle bir durumda tanı konulması anne ve bebek sağlığı açısından önem arz etmektedir. Buradaki temel meseleyi sadece bebeğin iri olması zor doğum olması ve buna bağlı olarak ta bebek ve annede travmalar olması olarak değerlendirmek yetersiz olacaktır. Buradaki asıl sorunlardan birisi de kontrolsüz diabetik gebelerin bebeklerinde görülebilecek doğumsal kalp anomalileri sinir sitemi, böbrek, sindirim sistemi ve sinir sistemi anomalilerinin de yüksek oranda görülebilmesidir. Ayrıca doğum sonrası bebekte görülebilecek şeker yükselmeleri yada düşüşleri de bebeğin sağlıklı takibi açısından son derece önemlidir. Halk arasında yaygın olan kanının aksine iri bebek bir sağlık göstergesi değil kontrolsüz diabet hastası bir annenin potansiyel anomalili bir bebeği olma ihtimalidir...
Anne adaylarına gestasyonel diyabet tanısının konabilmesi adına gebelikte şeker yüklemesi son derece önemlidir. Özellikle gebeliğe bağlı diyabet gelişme riski yüksek olan anne adaylarının bu testi mutlaka yaptırması gerekir.
Hamilelik döneminde gerçekleştirilen gebelikte şeker yüklemesi testi için öncelikle normal kan şekerinin belirlenmesi gerekiyor. Bunun için aç ya da tok karnına olunması önemli değildir. Test için anne adayının 50 gramlık glikoz içeren bir sıvı içmesi istenir. Önemli olan bu sıvının içilmesinin ardından herhangi bir yiyecek ya da içecek tüketilmemesi gerektiğidir. Aradan 1 saat geçmesi gerekiyor ve bu sürenin sonunda hastadan yeniden kan numunesi alınarak kandaki şeker düzeyi yeniden ölçülür. İlk kan numunesinin alınmasının ardından geçen 1 saatlik zamanda herhangi bir gıda tüketilmemesi, bu testin aç karnına yapılması gerektiği şeklinde bir düşünceye neden oluyor. Oysa anne adaylarının herhangi bir yiyecek ya da içecek tüketmemesi gereken süre sadece bu 1 saatlik zaman dilimidir.
Halk arasında son dönemde gebelikte şeker yüklemesi testinin zararlı olabileceği yönünde inanışlar ortaya çıktı. Oysa bu testin ne anne adayına ne de anne karnındaki bebeğe herhangi bir zararı bulunmaz. Test kapsamında anne adayına sadece 50 gramlık glikoz içiriliyor. Bu dozajdaki glikoz zaten anne adaylarının gün içerisinde yiyip içtiği pek çok gıdada mevcut oluyor. Dolayısıyla bu testin herhangi bir zararının olması mümkün değildir.
Anne karnındaki bebeğe olumsuz etkide bulunması da mümkün olmaz. Sadece bazı anne adaylarında hafif mide bulantısı problemi meydana gelebilir. Ender durumlarda mide bulantısına kusma şikayeti de eşlik edebilir. Gebelikte yapılan glikoz yükleme testinin tek olumsuz etkisinin bu olduğunu belirtebiliriz. Zira mide bulantısı ve kusma da geçici şikayetlerdir. Birkaç saat sonrasında bu şikayetler de son bulur.
Anne adayına 50 gramlık glikoz içirilmesinin ardından 1 saat sonra yeniden kan şekeri ölçülüyor. Bu ilk ölçüm gebelikte şeker yüklemesi testinin oldukça önemli aşamasıdır. Desilitrede 150 miligramın altında bir sonuç çıkması normal olarak kabul edilir. Şayet bu değerin üzerinde bir sonuç elde edilirse hemen gestasyonel diyabet tanısı konmaz. Daha yüksek olan değer gebelik şekeri ihtimalinin % 80 mevcut olduğu anlamına gelir ancak tanı öncesinde testin diğer aşamasına geçilir.
Glikoz tolerans testi 100 gramlık glikoz içeren su tüketilmesi ile gerçekleştiriliyor. İkinci testte ise sınır olarak kabul edilen değerleri şu şekilde aktarabiliriz:
Gestasyonel diyabetin yani gebelik şekerinin kontrol altında tutulması, anne karnındaki bebeğin sağlığı bakımından son derece önemlidir. Dolayısıyla sadece bu durum bile gebelikte şeker yüklemesi testi neden yapılır sorusunun yanıtı olabiliyor. Gebelik şekerinin kontrol altında tutulmaması çok ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu sorunlara şu örnekleri verebiliriz:
Elbette bu problemlere yenileri de eklenebilir. Örneğin bebeğin ideal kilodan daha fazla kiloda doğması doğum sırasında omuz hasarı meydana gelmesine yol açabilir. Dolayısıyla bu gibi durumlarda mutlaka sezaryen ile doğum yapılması gerekir. Bu bebeklerde obezite gelişmesi ya da tip 2 diyabet gelişmesi riski oldukça yüksektir. Tüm bu olası sorunların önüne geçilmesi için söz konusu testin yapılması ve şayet gebelik şekeri varsa kontrol altında tutulması gerekiyor.
Anne adayları için gebelikte şeker yüklemesi testi yüksek çıkarsa ne olur sorusunun yanıtı da gayet önemlidir. Bu durumda öncelikle gebelik şekerinin kontrol altında tutulması için bazı yaşam tarzı değişikliklerine gidilmesi gerekiyor. Anne adayı için özel bir beslenme programının belirlenmesi ve aynı zamanda egzersiz programının uygulanması gerekiyor. Anne adayları bu alanda uzman kişilere yönlendirilir ve hamilelik boyunca beslenme ile egzersiz programına mutlaka uyulması istenir. Haftanın 5 günü 30 dakikalık egzersiz programlarına uyulması önem taşıyor.
Şayet beslenme ve egzersiz programları ile gebelik şekeri kontrol altına alınamazsa bu durumda ilaç tedavisi gündeme gelebilir. İlk olarak insülin hormonu ile tedavi uygulanır. İnsülin hormonu ile anne adayındaki kan şekerinin ideal düzeyde tutulması sağlanır. Elbette insülinin dozajı anne adayının kilosu ve genel sağlık durumu gibi unsurlar dikkate alınarak belirlenir.
Op. Dr. Barış KorkmazKadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
