Jinekolojik muayene her kadının yılda bir defa mutlaka yaptırması gereken genel kontrollerden biridir.
Kadın vücudunun vajina ve rahim bölgesinin herhangi bir şikayet olmasa dahi düzenli aralıklarla kontrolden geçirilmesi gerekir. Çünkü her hastalık belirti göstermez.
Hiç bir semptoma neden olmadan mevcudiyetini koruyan ve hatta hızla ilerleyen çok sayıda hastalık bulunuyor. Rahatsızlıkların erken dönemde tespit edilebilmesi ise ancak rutin jinekolojik muayenelerin aksatılmaması ile mümkün olabilir.
Bu işlemin acı verip vermediği ya da bakire kadınların muayene yaptırıp yaptıramayacağı gibi soruların yanıtlarını da yazımın ilerleyen bölümlerinde okuyabilirsiniz. Öncesinde jinekolojik muayenenin ne olduğunu biraz daha ayrıntılı biçimde ele alalım.
Rahim, rahim ağzı, vajina ve yumurtalıkların genel olarak sağlık kontrolünden geçirilmesi amacıyla gerçekleştirilen muayene, jinekolojik muayene nedir sorusunun yanıtıdır. Muayene kapsamında hastalarımıza bazı sorular yöneltebiliriz.
Son adet tarihiniz, mevcut bir şikayetinizin olup olmadığı, daha önce gebelik olup olmadığı, aile öyküsü gibi soruları yanıtlamanız, genel sağlık geçmişi hakkında bilgi sahibi olmasımızı sağlar. Bu soruların yanıtları doktorunuz ile sizin aranızdadır ve üçüncü bir kişi ile asla paylaşılmaz.
Daha önce hiç jinekolojik muayene olmamış kadınların bu konuda çekingen olması son derece normaldir. Ancak bu işlemin sadece birkaç dakika sürdüğünü ve rahatsızlık verici hiçbir boyutunun olmadığını belirtmek gerekiyor.
Jinekolojik muayenede en çok kullan aletler aşağıdaki gibidir:
Bekar ya da evli olmasına bakılmaksızın her kadının 6 ay veya 1 yıl period sıklıkları ile muhakkak yaptırması gerekir. Bu muayeneler hastalıkların önceden teşhisi ve tedavisi için oldukça önemlidir. Normal gibi görünen bir çıkıntı ya da kaşıntı, kanser gibi önemli hastalıkların belirtisi olabilmektedir. Bunların önüne geçmek adına düzenli şekilde jinekolojik muayene yapılması hayati önem taşımaktadır.
Genç kızlarda jinekolojik muayene karından yapılmaktadır ve cinsel hayat başlamadan önce karından ultrasonla bakılıp yumurtalık ve rahimlerdeki durumun değerlendirilmesi sorunların erken tespiti için önemlidir.
Jinekolojik muayenede birinci kısım hastanın öyküsüdür. Hastanın geçmişten gelen sıkıntılarını ve bunların birbiriyle ilişkisini dinleriz. Bunlara yönelik olarak kişinin günlük yaşamı, alışkanlıkları, ailesinde yaşanan hastalık geçmişleri gibi soruların cevapları teşhis için ipuçları vermektedir.
Ultrason ile rahim ve yumurtalıklarda bir problem olup olmadığına da bakılır. Genel olarak jinekolojik muayene aşamaları şu şekildedir;
Halk arasında çatal olarak anılan jinekolojik muayene masasının kullanım amacı bacakların iki yana yeterince açılmasıdır. Bacakların ayrılmasının nedeni genital bölgenin yeterince açılmasını sağlayarak vajinal spekulumun yerleştirilirken kişinin doğru bir pozisyonun sağlamasıdır. Jinekolojik muayene yaptıracak kişinin doğru ve rahat bir pozisyonda çatal dediğimiz koltuğa yerleşmesi ve kendini kasmaması, rahat olması önemlidir. Bacakların olabildiği kadar açılması hekimin muayeneyi yaparken işlerini kolaylaştırmaktadır.
Jinekolojik muayene pozisyonu tam olarak sağlandıktan sonra dış genital bölge kontrol edilir. Burada belirli problemlerin olup olmadığı durumları kontrol edilir. Dış genital bölgede kızarıklık, şişkinlik, siğil, kanser oluşumuna neden olabilecek leke türleri, sivilce ya da farklı doku oluşumları olup olmadığına bakılır ve bunlar değerlendirilir. Hastanın ıkınması istenerek idrar kesesi sarkması gibi durumları olup olmadığına da bakılır.
Dış genital bölge kontrolü sonrası spekulum denilen, vajina içine girdikten sonra açılabilen plastik ya da metal bir alet kullanılarak vajina içi açılır ve daha arkadaki rahim ağzı görülür. Bu sayede oluşan bu açıklıktan smear çubuğu yerleştirilerek rahim ağzı bölgesinden smear alınması sağlanır ve teste gönderilir. Patolog incelemesi sonrası kansere dönüşebilecek durumlar incelenir ve raporlanır. Spekulum ile yeterince açılan vajina içerisinde de ayrıca başka sorunların olup olmadığına bakılarak hasta bilgilendirilir.
Vajinal spekulum çıkarılmadan önce ultrason probu spekulum içerisinden geçirilir. Bu cihaz insanların duyamayacağı ses dalgaları göndererek bilgisayarda görüntüye döker ve bu görüntüler üzerinden yumurtalıklarda kist veya myom gibi oluşumlar olup olmadığı değerlendirir. Bu işlem yine cinsel hayatı olan kadınlar için yapılır. Genç kızlarda yapılamaz.
Cinsel hayatı olmayan ya da gebeler için de karından ultrasonla jinekolojik muayene yapılabilmektedir. Kız çocuklarında bu muayene yapılırken idrara sıkışmış durumda olması karından yapılan bu ultrasonda mesanenin dolması, rahmin daha kolay görüntülenmesi sağlanır. Mesanenin dolması, rahmi yukarı doğru kaldıracağından ultrasonda kontrol daha net sonuçlar verecektir.
Jinekolojik muayene yapan doktorun ilk olarak kontrol ettiği yer dış genital bölgedir. Dış genital bölge kısmında farklı oluşumların, tahriş, kızarıklık gibi durumların olup olmadığına bakılır. Buralarda bartholin kisti benzeri oluşumların, şişlik ve akıntı durumlarının incelemesi yapılır. Sonrasında genital bölgenin iç kısmına spekulum yardımı ile bakılır ve vajinanın iç bölgesinde bir sorun olup olmadığı kontrol edilir.
Sırasıyla vulva(dış genital bölge),vajina ve rahim ağzına bakılarak yumurtalar, tüpler ve rahime manuel muayene yapılır. Unutulmamalıdır ki smear testi temiz dahi çıksa, elle yapılan muayenelerde servikal lezyon tespit edilebilmektedir. Aynı zamanda ultrasonda tespit edilemeyen bir lezyon yine manuel muayene ile tespit edilebilmektedir.
Evli ya da bekar farketmeksizin her kadın 6 ayda bir ya da her yıl jinekolojik muayene yaptırmalıdır. Erken teşhis ve tanı için bu oldukça önemlidir. Sizin için önemsiz görünen ufak bir yara ya da kaşıntı, ileride enfeksiyon ya da kansere dönüşebilecek bir durumun başlangıcı olabilir.
Kadınların daha önce cinsel yaşamının olmaması, hiçbir kadın hastalığına sahip olmadıkları ya da rahim ile alakalı hiçbir problemin mevcut olmadığı anlamına gelmiyor. Dolayısıyla rutin kontrol amaçlı olarak gerçekleştirilen jinekolojik muayenelere başlamak için cinsel yaşamı beklemek doğru değildir.
Aslında jinekolojik muayenelerin adet kanamasının olmadığı bir dönemde gerçekleştirilmesi gerekir. Ancak kimi zaman yumurtalık kisti gibi bazı hastalıkların kontrol edilebilmesi için adet dönemi içerisinde muayene olmanız da gerekebilir.
Rutin jinekolojik kontrol amaçlı olarak muayeneye gittiğinizde adet dönemi dışında herhangi bir günü tercih edebilirsiniz. Fakat doktorunuz adet döneminin ikinci günü, üçüncü günü ya da adet bitiminde gelmenizi istediğinde bu tarihlerde muayene olmanız önemlidir.
Jinekolojik muayene zannedilenin aksine, acısız bir işlemdir. İşlem yapıldığında kullanılan malzemenin cinsi, zamanlama ve pozisyonun doğru olması ve işlemlerin hassasiyetle yapılması sonrasında acı hissedilmez ve hasta kendini zorlamadıkça, kasılma yaşamadıkça herhangi bir acı duymaz.
Hastanın kendini kasması ya da hareket etmeye çalışması sonucu hafif ağrılar hissedebilir, burada önemli olan rahat olmak, nefes egzersizleri ile kendini rahatlatmaktır. Doktorunuzun hassasiyeti ve desteği ile de bu durumları yaşamadan çok rahat bir jinekolojik muayene geçirebilirsiniz. Zamanla bu işlemi yaptıran ve ilk korkularının yersiz olduğunu gören hastalar kendini kasmadığı ve bu muayeneye psikolojik olarak hazır geldiklerinde hiçbir acı hissetmeden jinekolojik masadan kalkabilirler.
Jinekolojik muayene öncesi genital bölgede temizlik açısından yapılan bazı işlemler, muayeneyi yapacak doktorun teşhislerini zorlaştırabilir. Jinekolojik muayeneye gelinirken ağda, epilasyon ya da jilet yapılması bölgedeki tahrişi arttıracağından doktorun bu tahriş olan kısımları değerlendirmesi zorlaşır.
Muayeneden hemen önce genital bölgenin yıkanması da doktorun akıntı gibi durumları tespit etmesini zorlaştırır. Gerekli görüldüğü durumda adetliyken muayene dahi istenebilir. Hasta bu konuda rahat olmalı ve genital bölgedeki tüyleri gerekli ise makas ya da makine yardımı ile kısaltması yeterli olmaktadır. Doktorun buradaki cilt ve akıntı yapısını inceleyebilmesi açısından kısa tüylü olması yeterlidir ve hasta bölgenin durumundan kesinlikle çekinmemelidir.
Jinekolojik muayene sonrası kanama olmaz. Doktorunuz işlemleri yaparken vajinal spekulumla hassas bir şekilde işlem yapar ve alınan smear sonrası kanama gibi bir durum oluşmaz. Kanama var ise muayene harici bir durum olabilir ve doktora danışılmalıdır. Rahim ağzı yarası olması durumunda bazı hastalarda kanama, lekelenme şeklinde görülebilmektedir ve bu durum çok nadir oluşur.